เข้าใจผิวตนเอง
รู้จักผื่นคัน ผื่นคันตามตัว ผื่นแดงและผื่นแพ้ผิวหนังต่างๆ มีลักษณะอย่างไรและเกิดจากอะไร พร้อมวิธีดูแลผิวแห้งระคาย ผื่นขึ้นง่ายให้ชุ่มชื้นและแข็งแรงสุขภาพดี
อาการคันตามผิวหนังมักมาพร้อมกับผื่นคันที่ทำให้ผิวเกิดความระคายเคือง หากเกาแล้วอาจทำให้ผื่นคันกระจายตัวไปในบริเวณกว้างได้ และปัญหาผื่นคันสามารถพบได้ในทุกเพศทุกวัย หากปล่อยทิ้งไว้ไม่รักษาอาจส่งผลให้ผิวบางกว่าเดิม อ่อนแอ เกิดความระคายได้ง่าย และอาจเกิดอาการแทรกซ้อนอื่นตามมา เช่น ผิวแห้งคัน ผิวลอก เป็นต้น โดยเฉพาะในสภาพอากาศที่ร้อนชื้นอย่างประเทศไทยอาจทำให้เกิดผื่นขึ้นตามตัวได้ง่ายเป็นพิเศษ แต่นอกจากปัจจัยภายนอกอย่างสภาพอากาศแล้วก็มีปัจจัยอื่นที่ทำให้เกิดผื่นคันได้ ดังนั้นการทำความเข้าใจกับผื่นคันเพื่อหาสาเหตุและวิธีการรักษาที่เหมาะสมจึงเป็นสิ่งที่สำคัญ
ผื่นคัน (Rash) คือ ลักษณะอาการทางผิวหนัง เช่น ผื่นขึ้นตามตัว มีตุ่มคันขึ้นตามตัว มีอาการระคายผิวตั้งแต่อาการคันไปจนจึงปวดแสบปวดร้อน ซึ่งเป็นอาการทางผิวหนังที่มีสาเหตุมาจากร่างกายปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อมไม่ได้ เช่น อากาศร้อนที่เกินไป หรืออากาศหนาวเกินไป ทำให้เกิดเป็นผื่นแดง ผื่นขึ้นหน้า ผื่นขึ้นตามตัว หรือผดขึ้นตามผิวหนัง และทำให้มีอาการคันตามตัวได้ รวมไปถึงการสัมผัสกับสารเคมีหรือสิ่งกระตุ้นต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น สบู่ ผงซักฟอก ผลิตภัณฑ์บางประเภทที่ส่วนผสมของสารเคมี ทำให้ผิวแพ้ง่าย เป็นผื่นแพ้ผิวหนัง หรือผิวแห้งจนก่อให้เกิดอาการระคายผิวตามมาได้
สาเหตุผื่นขึ้นตามตัว ผื่นแดงขึ้นตามตัว รวมไปถึงผิวแห้งที่ทำให้เกิดการระคายผิวนั้นสามารถเกิดขึ้นได้จากหลายปัจจัย โดยลักษณะของผื่นคันต่างๆ นั้นจะมีความแตกต่างกันออกไปตามสาเหตุที่ทำให้เกิดผื่นแพ้ สามารถแบ่งได้เป็น 2 ปัจจัยหลัก ได้แก่
โดยการเกิดผื่นคันขึ้นตามร่างกายนั้นยังสามารถจำแนกออกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ
ผื่นคันที่ติดเชื้อ อาจเป็นผื่นคันจากเชื้อรา และมีปัจจัยอื่นมากระตุ้นให้เกิดอาการคัน เช่น สารเคมีจากสบู่ แชมพู ผงซักฟอก น้ำยาปรับผ้านุ่ม รวมไปถึงโลชั่นทาผิวที่ใช้ในชีวิตประจำวันด้วย โดยผื่นเชื้อรานั้นสามารถเกิดได้ในหลายรูปแบบ ส่วนมากสังเกตได้จากการเป็น กลาก เกลื้อน ซึ่งผื่นเชื้อราสามารถเกิดการลุกลามไปยังบริเวณอื่นได้หากทำให้เกิดการระคายเคือง จึงควรหลีกเลี่ยงการเกาผิวหรือสวมใส่เสื้อผ้า รวมไปถึงเครื่องประดับที่อาจทำให้เกิดการระคายเคืองในบริเวณที่มีผื่นคันเชื้อราได้
ผื่นคันที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ สามารถเกิดจากพันธุกรรม หากสมาชิกในครอบครัวมีประวัติการเป็นโรคที่เกี่ยวกับการบกพร่องทางภูมิคุ้มกันของผิวหนังอาจทำให้เกิดผื่นคันได้ง่ายขึ้น ตัวอย่างผื่นคันที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ ได้แก่
นอกจากตัวอย่างลักษณะผื่นคันที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อแล้ว การสัมผัสผิวบริเวณเดิมซ้ำๆ ทั้งการจงใจสัมผัสอย่างการแคะแกะเกาในบริเวณผิวแห้งคัน หรือการสัมผัสผิวด้วยมือที่อาจมีความสกปรก นอกจากจะทำให้ผิวเกิดความระคายแล้วอาจเกิดเป็นผดผื่นคันเพื่อโต้ตอบกับเชื้อโรคหรือสิ่งแปลกปลอมที่มาสัมผัสกับผิวได้
เนื่องจากผื่นคันบนผิวหนังสามารถเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ ผื่นคันบางประเภทอาจมีลักษณะคล้ายคลึงกันแต่การรักษาผื่นคัน ผื่นแพ้ผิวหนัง ผื่นแดง หรือผิวแห้งคัน นั้นจะต้องรักษาตามอาการและสาเหตุที่ทำให้เกิดผื่น ดังนั้นมาทำความเข้าใจกันก่อนว่าประเภทของผื่นคันตามตัวของเรานั้นมีลักษณะอย่างไร
1. ผื่นคันที่เกิดจากผิวหนังอักเสบ (Eczema)
ผื่นคันที่เกิดจากผิวหนังอักเสบ เกิดจากการที่ผิวหนังไปสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ชนิดต่างๆ ซึ่งจะมีอาการแพ้แตกต่างกัน ส่วนใหญ่จะมีผื่นแดงคันขึ้นตามตัว มีแผลพุพอง ตุ่มใส ตุ่มหนอง หรืออาจเกิดผิวหนังตกสะเก็ดได้
2. ผื่นคันที่เกิดจากโรคภูมิแพ้ (Allergies)
เมื่อสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ ถ้าหากใครมีอาการแพ้สารชนิดนั้นๆ เช่น ไรฝุ่น ขนสัตว์ ละอองเกสรดอกไม้ สารเคมีชนิดต่างๆ ก็จะเกิดผื่นคันตามตัวทั้งบนใบหน้า คอ แขน ขา จะทำให้เกิดอาการคันตรงบริเวณที่เป็นผื่นแดง ซึ่งถ้าหากเกามากเกินไป อาจทำให้เป็นแผลจนเกิดอาการแทรกซ้อนได้
3. ผื่นคันที่เกิดจากโรคลมพิษ (Hives)
ผื่นลมพิษ เกิดจากอาการแพ้สิ่งต่างๆ เช่น แพ้อาหาร แพ้ยา แพ้ฝุ่น แพ้ขนสัตว์ แพ้สารเคมี ติดเชื้อ หรือดื่มแอลกอฮอล์ก็เกิดผื่นลมพิษได้ สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกเพศทุกวัย โดยส่วนใหญ่จะมีอาการผื่นคันตามตัวทั่วร่างกาย อาจมีอาการหายใจติดขัดร่วมด้วย ปกติแล้วลมพิษจะหายเองได้ภายใน 24 ชั่วโมง แต่ถ้ามีอาการรุนแรงหรือรักษาเองแล้วไม่หายควรไปพบแพทย์ทันที
4. ผื่นคันที่เกิดจากแมลงกัดต่อย (Bug bites)
หลายคนคงเคยโดนแมลงกัดที่ผิวกันมาบ้าง ไม่มากก็น้อย โดยเฉพาะอย่างยิ่งยุงกัด ซึ่งมักจะเกิดเป็นตุ่มแดงนูนขึ้นตามจุดที่โดนกัด แล้วทำให้เกิดอาการคัน ผื่นคันหรือตุ่มคันเหล่านี้เกิดจากสารคัดหลั่ง หรือสารพิษจากแมลงชนิดนั้นๆ นอกจากอาการคันแล้ว แมลงบางชนิดอาจทำให้ผิวบวมแดง แสบร้อน หรือมีอาการไข้ แน่นหน้าอก คลื่นไส้ร่วมด้วย ถ้าหากแพ้พิษแมลงชนิดนั้นๆ
5. ผื่นคันที่เกิดจากผิวแห้ง (Dry Skin)
สำหรับในบางคนก็มีอาการผื่นคันที่เกิดจากสภาพผิวแห้งเกินไปได้เช่นกัน โดยมักจะเกิดกับผู้สูงอายุ ลักษณะอาการคือผิวจะเริ่มแห้งบ่อยขึ้น ผิวหนังลอกเป็นขุย จนเกิดอาการคันและเป็นผื่นแดง เกิดจากการสูญเสียน้ำมันเคลือบชั้นผิวที่ช่วยทำให้ผิวชุ่มชื้น
6. ผื่นคันที่เกิดจากผิวขาดความชุ่มชื้น (Dehydration)
เมื่อผิวขาดความชุ่มชื้นก็จะทำให้ผิวแห้งจนอาจเกิดผื่นคันได้ นอกจากจะเกิดกับผู้สูงอายุแล้ว ผิวขาดความชุ่มชื้นยังเกิดจากปัจจัยอีกหลายอย่าง ไม่ว่าจะเป็นการใช้ชีวิตประจำวันที่อาจทำให้เกิดผิวแห้ง เช่น อยู่ในอากาศเย็นและแห้ง หรืออาชีพที่ต้องเจอความร้อนสูงความชื้นน้อย นอกจากนี้โรคประจำตัวบางอย่างก็ทำให้ผิวขาดความชุ่มชื้นจนเป็นผื่นคันได้ เช่น โรคไต โรคเบาหวาน โรคไทรอยด์ เป็นต้น
ถ้าหากมีผื่นคันขึ้นตามบริเวณต่างๆ ของร่างกายแต่ไม่รู้ว่าตัวเองมีผื่นคันจากสาเหตุการแพ้อะไร สามารถไปทำการทดสอบกับแพทย์ผิวหนังด้วยวิธีการทดสอบทางผิวหนัง หรือ T.R.U.E. test (The thin-layer rapid-use epicutaneous test) โดยจะใช้แผ่นทดสอบที่มีสารก่อภูมิแพ้ชนิดต่างๆ นำไปปิดที่บริเวณหลัง รอผลเป็นเวลา 2-10 วัน นั่นเป็นเพราะผื่นแพ้ผิวหนังบางชนิดจะแสดงอาการช้าเร็วต่างกัน จากนั้นเมื่อแกะแผ่นทดสอบออกก็จะสามารถทราบถึงสาเหตุผื่นคันที่เกิดขึ้นว่ามีสาเหตุมาจากอะไร
นอกจากวิธีการข้างต้นแล้ว ยังมีอีกหนึ่งวิธีที่ช่วยตรวจหาสาเหตุของผื่นคันที่สามารถทำได้ด้วยตัวเองคือ วิธี ROAT test (Repeat Open Application Test) หรือเรียกสั้นๆ ว่า Use test เป็นการนำผลิตภัณฑ์ที่คาดว่าอาจทำให้แพ้จนเกิดผื่นคันมาทดสอบ ด้วยการทาเป็นจุดขนาดเล็กบริเวณท้องแขน วันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น ทำซ้ำประมาณ 7-14 วัน ถ้าหากผิวไม่เกิดการเปลี่ยนแปลง ไม่ระคายเคืองและไม่มีผื่นคันขึ้น ก็แสดงว่ามีโอกาสแพ้น้อย
สำหรับผื่นคันที่ขึ้นตามร่างกาย ส่วนใหญ่มักจะมีผื่นขึ้นตามตัว แขน ขา ผื่นขึ้นหน้า แต่การขึ้นของผื่นคันก็จะแตกต่างกันไปตามลักษณะของโรคที่เป็น เช่น
สำหรับใครที่มีปัญหาผื่นคันมักจะต้องรู้สึกรำคาญใจทุกครั้งที่เกิดอาการนี้ขึ้น วันนี้ Bioderma ขอนำ 5 วิธีรักษาและป้องกันผื่นคันมาฝาก ดังนี้
1. การใช้ยารักษาผื่นคันตามตัว
การใช้ยารักษาผื่นคันถือเป็นอีกหนึ่งวิธีแก้ผื่นคันที่ได้ผลอย่างมีประสิทธิภาพ โดยการใช้ยารักษาผื่นคันนั้นมีทั้งแบบยาใช้ทาแบบภายนอก รวมไปถึงยาในรูปแบบรับประทาน
2. หลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้นให้เกิดผื่น
ปัจจัยกระตุ้นให้เกิดผื่นคันโดยเฉพาะอย่างยิ่งปัจจัยภายนอกที่สามารถหลีกเลี่ยงได้ก็ควรเลี่ยง หรืออาจจะมีการปรับให้เป็นมิตรกับผิวยิ่งขึ้น เช่น หากอยู่ในพื้นที่ที่มีอากาศแห้งอาจใช้เครื่องทำความชื้นเพื่อกักเก็บความชุ่มชื้นในผิว และใช้ผลิตภัณฑ์ดูแลผิวที่เป็นมิตรกับผิว เพื่อป้องกันการเกิดอาการแพ้หรือระคายจนเกิดผื่นคัน โดยควรจะเป็นผลิตภัณฑ์ที่เหมาะสำหรับผิวบอบบาง ผิวแพ้ง่าย เพราะมักไม่มีส่วนผสมที่อาจทำให้เกิดการระคายเคืองกับผิวอย่างน้ำหอม แอลกอฮอล์ พาราเบน
3. ไม่ใส่เสื้อรัดรูปมากเกินไป
ใครที่มีปัญหาผื่นคันการสวมใส่เสื้อผ้าก็เป็นเรื่องที่สำคัญ โดยควรเลือกเสื้อผ้าที่มีความพอดีหรือใหญ่กว่าตัว ไม่รัดรูป จะช่วยลดโอกาสเสื้อผ้ารัดหรือเสียดสีผิว ช่วยให้ผิวได้พักและไม่เกิดการระคายผิว
4. เพิ่มความชุ่มชื้นให้ผิวหนัง
ผลิตภัณฑ์ที่เพิ่มความชุ่มชื้นให้ผิวหนังจะช่วยเสริมสร้างปราการผิวให้มีความแข็งแรงมากขึ้น ป้องกันการเกิดผิวแห้งลอกซึ่งอาจกลายเป็นผื่นคันในภายหลังได้ และที่สำคัญเพื่อป้องกันผื่นคันควรเลือกครีมบำรุงผิวเนื้อบาล์มสำหรับผิวแห้งแพ้ง่าย ผิวขาดน้ำ ซึ่งมีส่วนช่วยในการปรับสมดุลแบคทีเรียบนผิว เสริมสร้างความแข็งแรงให้ผิวและลดโอกาสการเกิดเชื้อรา รวมถึงลดการระคาย ความไม่สบายผิว ทำให้ผิวเนียนนุ่มชุ่มชื้นและสุขภาพดีด้วย
5. หลีกเลี่ยงอาหารที่กระตุ้นการเกิดผื่น
อาหารบางชนิดอาจกระตุ้นให้เกิดผื่นคันหรืออาการแพ้ผิวหนังได้ เช่น อาหารที่มีสารปนเปื้อนผสมอยู่มาก จำพวกพืชผักสลัดที่อาจมียาฆ่าแมลงผสม หรือเนื้อสัตว์ที่อาจมีสารเร่งเนื้อแดงปนเปื้อน เมื่อเป็นสารเคมีที่แปลกปลอมแล้วอาจทำให้ร่างกายเกิดอาการแพ้ โดยเฉพาะสำหรับผู้ที่มีอาการแพ้อาหารอยู่แล้ว สามารถสังเกตได้จากปฏิกิริยาของร่างกายหลังรับประทานอาหารบางประเภท และควรหลีกเลี่ยงอาหารดังกล่าวเพื่อไม่ให้เกิดผื่นคันลมพิษ
ปฏิเสธไม่ได้ว่าหลายคนยังมีความกังวลเกี่ยวกับอาการผื่นคันผื่นขึ้นตามตัว ซึ่งบางครั้งเมื่อเป็นผื่นแพ้ก็จะสามารถหายเองได้ แต่บางครั้งผื่นคัน หรือตุ่มคันเหล่านี้รักษาด้วยตัวเองแล้วไม่ยอมหาย ซ้ำร้ายยังลามไปทั่ว หากไปเกาตามจุดที่คัน ทาง Bioderma จึงได้นำข้อมูลดีๆ มาตอบข้อสงสัยเกี่ยวกับผื่นคันให้หายกังวล
ต้องบอกก่อนว่าผื่นคันที่เกิดจากสาเหตุต่างๆ สามารถลุกลามได้ ถ้าหากไปเกาบริเวณที่เป็นผื่นแดงคันหรือตุ่มคัน เพราะจะทำให้อาการอักเสบ อาการแพ้ เชื้อรา เชื้อโรค ลุกลามไปยังผิวหนังบริเวณข้างเคียงที่ยังไม่เกิดผื่นคัน ดังนั้นจึงควรหลีกเลี่ยงการเกา รวมไปถึงหลีกเลี่ยงอากาศร้อน หรือกิจกรรมที่มีเหงื่อออก และควรใช้ยารักษาควบคู่ไปด้วย
เมื่อเป็นผื่นคันหลายคนมีการทายา กินยาแล้วผ่านไปหลายวันอาการก็ยังไม่ดีขึ้น ผื่นที่ขึ้นตามตัวหรืออาการคันก็ยังไม่หาย ซึ่งลักษณะแบบนี้อาจเกิดได้จากหลายสาเหตุ โดยจะต้องรู้สาเหตุของการเกิดผื่นคันที่ขึ้นตามตัวก่อน จึงจะสามารถหาวิธีรักษาที่ถูกต้องตามอาการได้ นอกจากนี้ยังต้องปรับพฤติกรรมให้หลีกเลี่ยงความเสี่ยงที่อาจทำให้เกิดผื่นคัน ในผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการแทรกซ้อน ถ้าหากรักษาเองแล้วไม่หาย หรือมีอาการรุนแรงขึ้น ควรรีบไปพบแพทย์ทันทีเพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง
ผิวแห้งและผิวที่ขาดความชุ่มชื้นนั้นเรียกได้ว่าเป็นอีกหนึ่งสาเหตุหลักที่ทำให้ผิวเกิดการระคายและเกิดผื่นขึ้นตามร่างกายได้เช่นกัน ซึ่งมักเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศและการใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวที่อาจมีส่วนผสมของสารที่กระตุ้นให้เกิดอาการแพ้ ดังนั้นผู้ที่มีผิวแห้งจึงเสี่ยงต่อการเกิดผดผื่นคันขึ้นตามร่างกายได้ง่าย จึงควรบำรุงผิวให้ชุ่มชื้นและแข็งแรงอยู่เสมอโดยการทาครีมบำรุงผิวประเภทมอยเจอร์ไรเซอร์เพื่อเติมความชุ่มชื้นและเสริมเกราะป้องกันผิวให้แข็งแรง เช่น
ครีมทาผิวสำหรับผิวแห้งเนื้อบาล์มสูตรเข้มข้น ช่วยเสริมสร้างผิวให้กลับมาแข็งแรง สามารถใช้ได้ทั้งบริเวณหน้าใบและตามลำตัว มีส่วนผสมของ Vitamin PP หรือไนอะซินาไมด์ (Niacinamide) ช่วยฟื้นบำรุงปราการผิวให้แข็งแรงให้ผิวเนียนนุ่มชุ่มชื้นแลดูมีสุขภาพดี ช่วยฟื้นบำรุงให้ผิวที่แห้งมาก ลอกเป็นขุย และระคายง่ายมีความชุ่มชื้นและแข็งแรงมากยิ่งขึ้น ด้วยส่วนผสมของ Ecodefensine™ Patent ช่วยปรับสมดุลแบคทีเรียบนผิว, Zanthalene ช่วยลดความไม่สบายผิวลง รวมถึง Glycerin ช่วยทำให้ผิวชุ่มชื้น อิ่มน้ำ และ Mineralfatty substance ที่ช่วยให้ผิวเนียนนุ่มน่าสัมผัสมากยิ่งขึ้น
ครีมทาผิว Bioderma สำหรับผู้ที่มีผิวแห้งมาก ระคายง่าย ลอกเป็นขุย ครีมบำรุงผิวเนื้อบาล์มสูตรเข้มข้นที่ช่วยเติมเต็มความชุ่มชื้นให้ผิวได้อย่างล้ำลึก เหมาะสำหรับผู้ที่มีสภาพผิวแห้งมาก ลอกเป็นขุย หรือระคายง่าย มาพร้อมกับคุณสมบัติในการคืนความชุ่มชื้นให้กับผิว ปลอบประโลมผิว ลดอาการไม่สบายผิว และเสริมสร้างปราการผิวให้มีความแข็งแรงขึ้น ช่วยให้ผิวระคายน้อยลงและชุ่มชื้นขึ้นใน 1 สัปดาห์* พร้อมเสริมการสร้างเซราไมด์และโปรตีนในผิวและฟื้นบำรุงปราการผิวให้แข็งแรงขึ้น สามารถใช้ได้ตั้งแต่เด็กแรกเกิดจนผู้สูงอายุ
*ผลงานวิจัยจากอาสาสมัคร 20 คน อายุ 19-65 ปี ที่มีผิวแห้ง-แห้งมาก
ผื่นคันถือได้ว่าเป็นอาการที่เกิดขึ้นจากการที่ผิวได้รับการแพ้ ได้รับการระคายจนนำไปสู่อาการคัน ผื่นแดง ตุ่มคันเล็กๆ ขึ้น ซึ่งเมื่อบางคนที่มีเกิดผื่นคันขึ้นก็มักจะเกา จึงยิ่งทำให้เมื่อเกาแล้วผื่นคันก็ยิ่งลามมากขึ้น อย่างไรก็ตามการเกิดผื่นคันขึ้นในแต่ละคนมีสาเหตุการเกิดที่แตกต่างออกไป เช่น สาเหตุจากผิวแห้ง ลมพิษ แพ้เหงื่อ ระคายเคืองจากการใส่เสื้อผ้า รวมไปถึงแมลงกัดต่อย ซึ่งการรักษาและป้องกันสามารถทำได้ง่ายๆ โดยหลีกเลี่ยงสาเหตุที่ทำให้เกิด ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่างการทาครีมบำรุงผิวเพื่อป้องกันผิวแห้ง รวมไปถึงอาจจะใช้ยาในการรักษาหรือพบแพทย์เพื่อให้อาการผื่นคันนั้นดีขึ้น
